Bài 70: Đạo Lý Tiểu Long

Hỏi: Có lần anh nói nhân sinh quan của anh chịu ảnh hưởng nhiều bởi Phật Giáo. Nhiều bao nhiêu?

Đáp: Nhân sinh quan của tôi chịu ảnh hưởng bởi một số lý thuyết Phật Giáo. Nhiều hay ít là tùy mỗi người cho rằng những lý thuyết nầy có “là” hay “của” Phật Giáo hay không.

Hỏi: Theo anh thì có nhiều đủ để gọi anh là một dạng Phật tử hay không?

Đáp: Tôi chắc chắn một điều: tôi không nằm trong cái gọi là Phật Giáo chúng ta thấy ngày nay. Tôi biết có một nhóm (rất nhỏ) những người có nhân sinh quan rất tương tự như tôi và họ xem họ là Phật tử. Tôi không xem tôi là Phật tử. Khi bị hỏi theo đạo gì thì tôi thường nói đùa rằng tôi theo đạo Lý Tiểu Long.

Hỏi: Đạo Lý Tiểu Long?

Đáp: Triết lý của Lý Tiểu Long khi sáng lập môn võ của ông nói chung là 1/Lấy “vô biên giới” làm biên giới của mình, và 2/ Chọn lựa và giữ những gì thích hợp, loại bỏ những gì không thích hợp với mình. Tôi tuy chịu ảnh hưởng bởi một số lý thuyết Phật Giáo nhưng đồng thời tôi cũng cảm thấy một số lý thuyết khác, và nhiều thứ trong lãnh vực thực hành, của Phật Giáo không thích hợp với tôi. Vì vậy tôi không coi tôi là một Phật tử.

Hỏi: “Vô biên giới” có nghĩa là quan điểm của anh có thể phát xuất từ bất cứ hệ thống triết lý nào? 

Đáp: Đúng vậy. Tôi không giới hạn tôi chỉ đọc kinh Phật hay Kinh Thánh hay bất cứ tài liệu hay sách vỡ gì bất kể chúng tuyên dương hay đả kích một hệ thống triết lý nào. Tôi dùng sự phán xét dựa trên kinh nghiệm và kiến thức của tôi để lựa chọn những gì cần thu nhận và loại bỏ những gì không thích hợp. Tín đồ (tự họ) không cho phép họ có được sự tự do nầy. Họ không thể mở mang được tầm nhìn của họ vì khi đứng trước bất cứ tư tưởng nào mới lạ thì họ sẽ phản ứng “nhưng trong kinh ABC nói khác, do đó tôi không thể chấp nhận tư tưởng nầy được”.

Hỏi: “Vô biên giới” có nghĩa là quan điểm của anh cũng thay đổi với thời gian?

Đáp: Đúng vậy. Cái gì không thay đổi với thời gian?

Hỏi: Cái gì là “thích hợp”? Cái gì là “không thích hợp”?

Đáp: Ở mỗi thời điểm, hoàn cảnh của mỗi người sẽ mỗi khác nhau. Ở mỗi hoàn cảnh, cái gì “thích hợp” hay “không thích hợp” sẽ tự dưng hiễn nhiên đối với mỗi người. Tuy vậy, một người nằm trong gông cùm của tín ngưỡng sẽ không có sự tự do lựa chọn để đi theo con đường thích hợp với mình. Một số tín đồ Công Giáo hiểu tôi muốn nói gì ở đây: họ từ nhỏ đã bị nhồi nhét vào đầu những gì tôn giáo họ cho là “tội lỗi” mặc dù bản năng tự nhiên và sự suy luận bình thường của họ luôn luôn ngầm phản kháng là “vô lý”. Tuy tín đồ Phật Giáo thường không bị ràng buột tương tự bởi giáo điều, những người suốt đời tự trùm đội tấm chăn mê tín dị đoan trên đầu mình cũng không có sự tự do nầy (và họ không hề hay biết).

Hỏi: Nhưng “tự do” như vậy thì làm sao bảo đảm được đạo đức?

Đáp: Đạo đức thật sự là đạo đức xuất phát từ trách nhiệm tự nguyện của tri thức cá nhân. Nếu bị ép buộc dù trực tiếp (thí dụ: “làm điều ác sẽ tạo ra nghiệp chướng đời sau”) hay gián tiếp (thí dụ: “làm việc thiện sẽ gặp việc thiện trả lại”) thì cái gọi là “đạo đức” đó chỉ là những trao đổi với mục tiêu vụ lợi và do đó vô ý nghĩa.

Hỏi: Anh nói có một nhóm nhỏ những người có nhân sinh quan rất tương tự anh và họ xem họ là Phật tử, trong khi đó anh thì không. Anh khác với họ những gì?

Đáp: Về quan điểm nói chung thì tôi không khác họ nhiều lắm. Về hình thức thì tôi không xem Thích Ca là giáo chủ giống như họ; và theo tôi thì Thích Ca (nếu hiện diện) cũng sẽ không quan tâm đến việc tôi (hay bất kỳ ai khác) có tôn thờ ông là giáo chủ hay không. Điều đáng kể duy nhất đối với ông ấy họa chăng là người ta có đi đúng theo con đường mà ông đã bỏ công ra chỉ dạy hay không. Ngoài ra tôi cũng không cạo đầu mặc áo tu như những người trên mặc dù nhiều khi tôi thấy việc đó cũng có cái lợi riêng của nó.

Hỏi: Việc cạo đầu mặc áo tu có lợi gì?

Đáp: Có lợi ở chỗ nhiều người sẽ tôn trọng, kính nễ anh hơn và do đó sẽ có khuynh hướng không chống đối những gì anh phát biểu ngay cả nếu lời phát biểu đó có đi ngược lại phần nào với đức tin của họ. Trên đời, chiếc áo có thể không làm nên thầy tu nhưng hầu như chắc chắn là chiếc áo tu có thể làm cho nhiều người nễ sợ.

Hỏi: Anh còn khác nhóm người trên ở điểm gì nữa?

Đáp: Một điểm khác nhau khá rõ ràng giữa tôi với những người nầy là họ thường không chủ trương chỉ trích hay phê bình công khai những niềm tín ngưỡng hay những tôn giáo khác.

Hỏi: Tại sao có sự khác biệt nầy?

Đáp: Có thể vì họ xem việc quảng bá những điều “tốt” trong lập trường của họ quan trọng hơn việc quảng bá những điều “xấu” trong lập trường của người khác. Có thể vì họ cho rằng “kể xấu” về người khác là một điều không đẹp, không lịch sự và dễ gây ra phiền hà. Có thể vì họ không muốn gây ra ác cảm với người khác trong khi họ đang nỗ lực muốn phổ biến những tư tưởng của họ sâu rộng. Những tư tưởng trong trường phái của họ đã và đang gặp nhiều chỉ trích từ những người tự gọi là Phật tử rồi cho nên gây ra thêm ác cảm là một điều không có lợi.

Hỏi: Còn anh thì sao?

Đáp: Chủ trương của tôi là khi nói về một hệ thống tư tưởng thì cần phải nêu lên trung thực tất cả những mặt “xấu” và mặt “tốt” nếu có của nó. Nếu chỉ phơi bài bộ mặt “tốt” và che dấu (hay phản đối không cho người khác nói về) bộ mặt “xấu” của nó thì đó là một sự thiếu sót; và trong nhiều trường hợp là một hành vi giả dối, thiếu thành thật với người khác và với chính mình. Hơn nữa, tôi không quan tâm đến việc thuyết phục ai hết về những tư tưởng của tôi nên tôi không lo ngại đến việc gây ra ác cảm với người khác.

Hỏi: Anh không lo ngại đến việc gây ác cảm với người khác?

Đáp: Về mặt phát biểu quan điểm nói chung, tôi không có gì để bán hay để biếu tặng cho nên tôi không lo ngại việc ai thương hay ghét tôi. Tuy vậy, về mặt thực tế khi giao dịch thật sự ngoài đời thì thật ra tôi không khác gì nhóm người nầy mấy. Ai lại không ngại gây ác cảm mặt đối mặt với người khác? Tôi có một lợi thế là tôi không phải bàn luận về các vấn đề nầy dưới tên tuổi thật của tôi trong khi nhóm người trên phải thường xuyên trực diện trình thuyết và trao đổi với khán thính giả với nhiều lập trường và từ tầng lớp xã hội khác nhau.

Hỏi: Nhưng như thế không phải là anh hèn nhát khi không dám dùng tên tuổi thật của mình à?

Đáp: Thực tế là những người như tôi luôn luôn bị kỳ thị trong xã hội, không những bởi tín đồ Thiên Chúa Giáo (là một điều không có gì để ngạc nhiên) mà còn bởi những người tự xưng là Phật tử (và do đó đạo đức giả) nữa. Sự kỳ thị nầy làm sứt mẻ tình cảm giữa thân bằng quyến thuộc. Sự kỳ thị nầy còn có khi có ảnh hưởng nghiêm trọng đến công ăn việc làm cũng như vị thế xã hội của những người dám phổ biến những sự thật “khó nghe” như tôi. Sự kỳ thị nầy xảy ra thường xuyên và ở khắp mọi nơi nhưng ít người, nhất là tín đồ, chịu nhìn nhận hay đề cập đến. Tôn giáo và tín ngưỡng không phải là những vấn đề đứng đầu trong đời sống hàng ngày của tôi cho nên tôi không cần, và không muốn, phải “sinh nghề tử nghiệp” khi bàn luận về chúng. Đối với tôi nói chung thì bàn luận về tôn giáo và tín ngưỡng chỉ thuộc vào hàng “trà dư tửu hậu”. Theo Lý Tiểu Long thì “đừng tham chiến những trận không thể thắng được”.

Hỏi: Nếu anh cho rằng những tư tưởng của anh là hay đẹp thì tại sao anh không chủ trương thuyết phục người khác nghe theo?

Đáp: Cách giải thích sau đây của tôi nghe có thể rất kiêu ngạo, nhưng đó là một thực tế khó chối cãi. Ngoài rừng hoang có những loài thú chạy nhẩy dưới đất, có những loài thú bay lượn trên trời. Cố gắng làm cho một con thú dưới đất hiểu cái cảm giác và những gì thấy được từ trên trời cao là một điều mất thời giờ vô ích. Khi nào nó tự tiến hóa đến mức độ mọc cánh thì tự nó sẽ thấy và hiểu được.